Mariano Saturnino Mendigatxa Ornat (1832-1918)
Mariano Mendigatxa [Mendigatxa] Louis-Lucien Bonaparte printzearen laguntzaile izan zen Erronkariko Uskararen ikerketan. Bidankozen jaioa eta nekazaria ogibidez, hizkuntzarekiko berezko trebezia zuen. Herriko eskolarena bestelako formakuntzarik ez izan arren, oso ongi hitz egiten zuen uskaraz eta idazteko eta bere ama-hizkuntzera itzulpenak egiteko erraztasuna zuen. Horrela egin zuen “Salmo quincuagésimo“rekin eta “Orreaga” baladarekin. Azken hau Arturo Kanpionentzat itzuli zuen eta 1878an Euskara Aldizkarian argitaratu zen ( 74. eta 75. orrialdeak).
25 urte zituenean Bonaparte ezagutu zuen, euskararen lurraldera honek egin zuen 3. bidaian Bidankozera iritsi zenean. 1867am, printzeak gerora bere laguntzaile izango zirenei deitu zien Donibane Lohitzunera. Hara joan zen Mendigatxa mando baten gainean. Bonaparte hil ondoren, bidankoztarrak Resurreccion Maria Azkue ikerlariarekin jarri zen harremanetan, eta berarekin lanean ibili ze 1902tik 1916ra, garai horretan hainbat eskutitza helaraziz, non beste kontuen artean, hainbat ipuin, esaera-zahar eta abesti aurki ditzakegu, balio kalkulaezineko lekukotasunak izanik. Eskutitzetan Bidankozeko bizimodu, istorio, legenda eta ohituren berri ematen du.
Erronkarierazko bere eskutitzak “Fontes Linguae Vasconum” aldizkariko 43. zenbakian, Jose Estornes Lasak itzulita 1984an argitaratu ziren, eta aurretik “Euskara” aldizkarian Alfonso Irigoyenek en 1957an eta Faustino de Zeriok 1961ean.
Hemengo estekekin lotutako testu guztiak eta Erronkariko Uskararen inguruko beste asko www.bidankoze.net web-orrian aurki ditzakezue.